เปิดตำนานเทศกาลไหว้พระจันทร์ (中秋节) พร้อมคำศัพท์ภาษาจีนน่ารู้

เทศกาลไหว้พระจันทร์...เทศกาลสำคัญของจีนที่มีขึ้นปีละครั้งโดยมีสัญลักษณ์เป็น “ขนมไหว้พระจันทร์” และตำนาน “ฉางเอ๋อเหาะเหินสู่ดวงจันทร์” ที่ชาวจีนเล่าสู่กันฟังจากรุ่นสู่รุ่น ใครอยากรู้จักเทศกาลนี้ให้มากขึ้นก็ล้อมวงเข้ามาใกล้ๆ สถาบันภาษาจีนเลิร์นนิ่งอีสท์จะเล่าให้ฟัง!

“เทศกาลไหว้พระจันทร์” ภาษาจีนเรียกว่า 中秋节 zhōngqiū jié (จงชิวเจี๋ย) มาจากคำศัพท์ 3 คำนี้ประกอบกัน

中 zhōng (จง) กลาง
秋 qiū (ชิว) ฤดูใบไม้ร่วง
节 jié (เจี๋ย) เทศกาล

เมื่อรวมกันจึงมีความหมายว่า “เทศกาลกลางฤดูใบไม้ร่วง” เหมือนในภาษาอังกฤษที่เรียกเทศกาลนี้ว่า Mid-Autumn Festival ส่วนชื่อ “เทศกาลไหว้พระจันทร์” หรือ “วันไหว้พระจันทร์” ในภาษาไทย เป็นการเรียกโดยอิงจากพิธีไหว้พระจันทร์ที่ชาวจีนทำในวันนี้นั่นเองค่ะ

เทศกาลไหว้พระจันทร์ ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 หรือวันเพ็ญเดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติ ตามปฏิทินสากลจะอยู่ในเดือนกันยายนหรือตุลาคม ซึ่งในประเทศจีนตรงกับกลางฤดูใบไม้ร่วงพอดี

คืนวันเทศกาลไหว้พระจันทร์ มองเห็นพระจันทร์เต็มดวงลอยเด่นบนท้องฟ้า

ประวัติความเป็นมาของเทศกาลไหว้พระจันทร์

ต้นกำเนิดของเทศกาลไหว้พระจันทร์มีที่มาหลายกระแส บ้างก็ว่ามาจากการเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวซึ่งมีความสำคัญในสังคมจีนโบราณที่เป็นสังคมเกษตรกรรม โดยอาจย้อนรอยไปในสมัยราชวงศ์ชางที่ชาวบ้านบูชาเทพภูเขาที่ช่วยให้การเก็บเกี่ยวลุล่วงไปด้วยดี แต่คำว่า “กลางฤดูไม้ร่วง” นี้ได้ปรากฏเป็นครั้งแรกในตำราโจวหลี่ (周礼 zhōulǐ) ที่มีการบันทึกพิธีการต่างๆในสมัยราชวงศ์โจว แต่กระนั้นก็ไม่ได้กล่าวถึง “กลางฤดูไม้ร่วง” ในแง่ที่เป็นเทศกาลแต่อย่างใด

เทศกาลไหว้พระจันทร์เริ่มมาเป็นที่แพร่หลายในสมัยของจักรพรรดิถังสวนจง (唐玄宗 táng xuán zōng) แห่งราชวงศ์ถังผู้มีศรัทธาในลัทธิเต๋า พระองค์มีดำริให้จัดพิธีเฉลิมฉลองเทศกาลไหว้พระจันทร์อย่างเป็นทางการ หลังจากได้เสด็จเยือนพระราชวังบนดวงจันทร์ด้วยพระองค์เอง และในราชวงศ์ถังนี่เองที่เริ่มมีธรรมเนียมชมจันทร์เกิดขึ้น โดยเริ่มในหมู่ชนชั้นสูงก่อนแล้วจึงแพร่หลายมาสู่ราษฎร

ตำนานฉางเอ๋อเหาะเหินสู่ดวงจันทร์ : กำเนิดเทพธิดาแห่งดวงจันทร์

นอกจากการเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวแล้ว วันไหว้พระจันทร์ก็เช่นเดียวกับเทศกาลจีนอื่นๆที่มักมีตำนานอันน่าทึ่งเกี่ยวกับเหล่าเทพเจ้าบนท้องฟ้า โดยที่โด่งดังที่สุดคงหนีไม่พ้นตำนาน “ฉางเอ๋อเหาะเหินสู่ดวงจันทร์” (嫦娥奔月 cháng'é bènyuè) ของคู่รัก ฉางเอ๋อ (嫦娥 cháng'é) และ โฮ่วอี้ (后羿 hòuyì) ที่เล่าว่า...

ในครั้งอดีตกาล บนท้องฟ้ามีดวงอาทิตย์อยู่ 10 ดวง ทำให้โลกร้อนระอุ พืชพรรณธัญญาหารไม่เจริญงอกงาม ผู้คนทุกข์ยากแสนสาหัส “โฮ่วอี้” นักยิงธนูฝีมือดี จึงใช้ลูกธนูเพียงดอกเดียวยิงเข้าใส่ดวงอาทิตย์ 9 ดวงจนเหลือเพียงดวงเดียว ทำให้เขากลายเป็นวีรบุรุษและได้รับรางวัลเป็นยาอายุวัฒนะที่ดื่มแล้วทำให้กลายเป็นเซียนและมีชีวิตอมตะจากเจ้าแม่ซีหวังหมู่ (西王母 xī wángmǔ) แต่โฮ่วอี้กลับไม่ยอมดื่มและขอให้ “ฉางเอ๋อ” ผู้เป็นภรรยาเก็บรักษาไว้ เพราะเขาไม่ต้องการมีชีวิตอมตะหากปราศจากฉางเอ๋ออยู่เคียงข้าง

วันหนึ่งกลางฤดูใบไม้ร่วงขณะที่โฮ่วอี้ออกไปล่าสัตว์ ลูกศิษย์คนหนึ่งนาม “เฝิงเหมิง” (逢蒙 féngméng บ้างก็เรียก “เผิงเหมิง”) ได้บังคับขู่เข็ญให้ฉางเอ๋อมอบยาอายุวัฒนะให้ ฉางเอ๋อไม่ยินยอมและตัดสินใจดื่มเสียเอง หลังจากดื่มร่างของนางได้ลอยขึ้นไปบนท้องฟ้า ด้วยความอาลัยรักต่อโฮ่วอี้ผู้เป็นสามี ฉางเอ๋อได้เหาะเหินไปสู่ดวงจันทร์ที่อยู่ใกล้กับโลกเพื่อที่มองลงมาแล้วจะยังได้เห็นสามี เมื่อโฮ่วอี้กลับจากล่าสัตว์และทราบเรื่องฉางเอ๋อจึงเสียใจมาก เขาแหงนมองดวงจันทร์พร้อมร้องเรียกภรรยาและได้มองเห็นเงาคล้ายกับฉางเอ๋อปรากฏอยู่บนนั้น

และนี่ก็คือเรื่องราวระหว่างฉางเอ๋อกับโฮ่วอี้ ก่อนที่ฉางเอ๋อจะกลายเป็นเทพธิดาแห่งดวงจันทร์ จะเห็นว่าในตำนานนี้โฮ่วอี้มีสถานะเป็น “วีรบุรุษ” ที่ช่วยชาวโลกไว้และถูกทรยศจากลูกศิษย์ที่หวังชิงยาอายุวัฒนะ แต่ก็มีอีกเวอร์ชั่นหนึ่งที่โฮ่วอี้ได้กลายมาเป็น “ผู้ร้าย” เสียเอง เรื่องราวจะเป็นอย่างไรเรามาติดตามไปพร้อมๆกันนะคะ

ตำนานเวอร์ชั่นนี้เล่าว่า หลังจากโฮ่วอี้นำความผาสุกมาสู่ประชาชนด้วยการยิงธนูใส่ดวงอาทิตย์จนเหลือเพียงดวงเดียวก็ได้รับการสถาปนาให้เป็นกษัตริย์ ทว่า โฮ่วอี้กลับเป็นกษัตริย์ที่หลงมัวเมาในอำนาจและสุรานารี เข่นฆ่าผู้คนตามอำเภอใจ โฮ่วอี้ซึ่งรู้ตัวว่าตนสร้างความโกรธแค้นแก่ราษฎรจึงเดินทางไปยอดเขาคุนหลุนเพื่อหวังขอยาอายุวัฒนะจากเจ้าแม่ซีหวังหมู่ ทว่า ฉางเอ๋อ ผู้เป็นมเหสีกลัวว่าถ้าโฮ่วอี้มีอายุยืนยาวจะยิ่งนำพาความเดือดร้อนมาสู่ราษฎรจึงตัดสินใจขโมยยาอายุวัฒนะมาดื่มเสียเอง หลังจากดื่มเข้าไปร่างของฉางเอ๋อจึงลอยขึ้นสู่ดวงจันทร์ นับแต่นั้นมาบนดวงจันทร์ก็ปรากฏร่างของเทพธิดาที่เชื่อกันว่าเป็นฉางเอ๋อ ทุกวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ชาวบ้านจึงจัดพิธีไหว้ดวงจันทร์ เพื่อแสดงความเคารพต่อฉางเอ๋อที่ช่วยปกปักรักษาให้ชาวบ้านอยู่เย็นเป็นสุข

โฮ่วอี้ ยิงธนูใส่ดวงอาทิตย์จากทั้งหมด 10 ดวง ให้เหลือเพียงดวงเดียว

หลังดื่มยาอายุวัฒนะ ฉางเอ๋อเหาะเหินสู่ดวงจันทร์และกลายเป็นเทพธิดาแห่งดวงจันทร์

ว่าด้วยกระต่ายในดวงจันทร์

ถ้าพูดถึง “ดวงจันทร์” แล้วไม่พูดถึง “กระต่ายในดวงจันทร์” หรือ 月兔 (yuè tù) ก็ดูเหมือนจะขาดอะไรไปนะคะ ตำนานกระต่ายในดวงจันทร์นี้เป็นเรื่องเล่าของทางเอเชียตะวันออก ในแต่ละประเทศก็มีรายละเอียดต่างกัน แม้แต่ของจีนเองก็มีอยู่หลายเวอร์ชั่นโดยทุกเวอร์ชั่นล้วนสัมพันธ์กับ “ดวงจันทร์” โดยตำนานเล่าว่า...

มีกระต่ายตัวหนึ่งอาศัยอยู่บนดวงจันทร์ กระต่ายตัวนี้ทำหน้าที่ปรุงยาอายุวัฒนะให้กับ “ฉางเอ๋อ” เทพธิดาแห่งดวงจันทร์ บ้างก็ว่ากำลังทำขนมไหว้พระจันทร์ (ตำนานญี่ปุ่นเล่าว่ากำลังตำแป้งสำหรับทำโมจิ) วันหนึ่งได้เกิดโรคอหิวาต์ระบาดครั้งใหญ่ในกรุงปักกิ่ง เทพธิดาฉางเอ๋อจึงส่งกระต่ายลงมารักษาโรคให้กับชาวบ้าน หลังจากรักษาชาวบ้านและกำจัดโรคร้ายสำเร็จ เจ้ากระต่ายจึงกลับขึ้นไปบนดวงจันทร์ ตั้งแต่นั้นมาเลยมีธรรมเนียมกราบไหว้บูชาเทพเจ้ากระต่ายในเทศกาลไหว้พระจันทร์ด้วย

โดยสรุปแล้ว จนถึงวันนี้ก็ยังพิสูจน์ไม่ได้ว่าต้นกำเนิดหรือจุดประสงค์ที่แท้จริงของเทศกาลไหว้พระจันทร์มีเพื่อสิ่งใดกันแน่ แต่ไม่ว่าจะเพื่อเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวผลผลิต หรือเพื่อระลึกถึงเทพธิดาฉางเอ๋อ ที่แน่ๆในวันนี้พวกเราจะได้ลิ้มรสขนมไหว้พระจันทร์แสนอร่อยที่มีให้รับประทานกันปีละครั้ง และสำหรับชาวจีนแผ่นดินใหญ่เอง วันนี้ยังถือเป็นวันสำคัญที่จะได้เดินทางกลับบ้านไปอยู่ร่วมกับครอบครัวแบบพร้อมหน้าพร้อมตาอีกด้วยค่ะ

ฉางเอ๋อกับความก้าวหน้าทางอวกาศของจีน

จากตำนานที่เหล่าซือเล่ามาข้างต้นจะเห็นว่าชาวจีนโบราณมีความผูกพันกับ “ดวงจันทร์” ไม่น้อย นอกจากเทศกาลไหว้พระจันทร์แล้ว ก็ยังมีบทกวี วรรณกรรม และตำนานอื่นๆอีกมากมายที่เกี่ยวกับดวงจันทร์ จวบจนยุคปัจจุบันที่เข้าสู่ยุคการสำรวจอวกาศ จีนก็ได้ตั้งชื่อยานสำรวจดวงจันทร์ลำแรกตามชื่อของ “ฉางเอ๋อ” เทพธิดาแห่งดวงจันทร์ โดยมียานลำแรกคือ ยานฉางเอ๋อ-1 (嫦娥一号) ที่เริ่มปฏิบัติการณ์ในปี ค.ศ. 2007 จนถึงยานรุ่นล่าสุดคือ ยานฉางเอ๋อ-5 (嫦娥五号) ที่ในปี ค.ศ. 2020 ประเทศจีนได้ประสบความสำเร็จในการเก็บตัวอย่างวัตถุจากดวงจันทร์และนำกลับสู่โลกเป็นครั้งแรก นอกจากนั้นแล้วยานฉางเอ๋อ-5 ยังถือเป็นยานลำแรกในรอบ 44 ปี ที่มนุษย์ส่งไปเก็บวัตถุตัวอย่างบนดวงจันทร์ สร้างความภาคภูมิใจแก่ชาวจีนเป็นอย่างมาก

จีนส่งยานฉางเอ๋อ-5 ขึ้นสู่อวกาศเมื่อวันที่ 24 พ.ย. 2020

ภาพจำลองยานฉางเอ๋อ-5 (เครดิต: CNSA/NASA)

วันไหว้พระจันทร์...ชาวจีนทำอะไรบ้าง?

ในศตวรรษที่ 21 ชาวจีนอาจไม่ได้มีความเชื่อหรือตระหนักถึงความสำคัญของเทศกาลไหว้พระจันทร์ในบริบทที่เคยเป็นมา แต่เทศกาลไหว้พระจันทร์ก็ยังเป็นหนึ่งในเทศกาลที่ชาวจีนตั้งตารอมากที่สุด เนื่องจากทางการจีนกำหนดให้เทศกาลนี้เป็นวันหยุดยาว* ชาวจีนที่ออกมาทำงานต่างเมืองจึงรอคอยที่จะใช้โอกาสนี้เดินทางกลับบ้านเกิดเพื่อใช้เวลาร่วมกับครอบครัว ส่วนผู้ที่ไม่ได้เดินทางกลับบ้านก็จะใช้โอกาสนี้พักผ่อนหรือใช้เวลาร่วมกับเพื่อนสนิทมิตรสหาย

(*หมายเหตุ : รัฐบาลจีนมักกำหนดให้เทศกาลไหว้พระจันทร์เป็นวันหยุดยาวติดต่อกัน 3 วัน สำหรับเทศกาลอื่นๆที่จีนกำหนดให้เป็นวันหยุดยาวประจำปี ได้แก่ วันปีใหม่สากล, วันตรุษจีน, วันเช็งเม้ง, วันแรงงาน, เทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง และวันชาติจีน)

ในคืนวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ที่ตรงกับเทศกาลไหว้พระจันทร์ เป็นคืนเดือนเพ็ญที่พระจันทร์เต็มดวงลอยเด่นบนท้องฟ้า กล่าวกันว่าคืนนี้พระจันทร์จะกลมโตและส่องสว่างงดงามที่สุดในรอบปี สมาชิกครอบครัวจะมารวมตัวกันเพื่อรับประทานอาหารค่ำ ชมความงามของดวงจันทร์ พร้อมรับประทาน “ขนมไหว้พระจันทร์” ซึ่งรูปทรงกลมของมันมีที่มาจากดวงจันทร์ และเป็นสัญลักษณ์ของความสุขและความสมัครสมานสามัคคีของคนในครอบครัว ตามธรรมเนียมแล้วเวลากินขนมไหว้พระจันทร์จึงต้องตัดแบ่งเป็นชิ้นขนาดเท่าๆกันเท่ากับจำนวนสมาชิกในครอบครัว นอกจากนั้นแล้ว ในคืนวันไหว้พระจันทร์ในบางพื้นที่ก็จะมีการไหว้ขอพรจากดวงจันทร์ โดยมักเริ่มตั้งโต๊ะบูชาตั้งแต่ตอนหัวค่ำที่ดวงจันทร์ปรากฏบนท้องฟ้าไปจนถึงประมาณ 4-5 ทุ่มและมีการจุดโคมด้วย

ครอบครัวรวมตัวกันกินขนมไหว้พระจันทร์และชมจันทร์ในคืนวันไหว้พระจันทร์

(อ่านตำนานและเกร็ดน่ารู้เกี่ยวกับขนมไหว้พระจันทร์ คลิก https://www.learningeast.com/mooncake)

สุดท้ายนี้ เหล่าซือขออวยพรทุกคนส่งท้ายที่ได้ติดตามอ่านบทความมาจนถึงตรงนี้สักนิด...

祝福中秋佳节快乐，月圆人圆事事圆满!

Zhùfú zhōngqiū jiājié kuàilè yuèyuán rén yuán shìshì yuánmǎn.

(จู้ฝูจงชิวเจียเจี๋ยคว่ายเล่อเยว่หยวนเหรินหยวนชื่อชื่อหยวนหม่าน)

สุขสันต์เทศกาลไหว้พระจันทร์ ขอให้พระจันทร์เต็มดวงจงดลบันดาลให้ทุกท่านสมปรารถนาในทุกสิ่ง

ใครจะนำคำอวยพรนี้ไปใช้อวยพรเพื่อนฝูงในเทศกาลไหว้พระจันทร์ก็ไม่ว่ากัน หรือถ้ายาวไปจะอวยพรสั้นๆแบบด้านล่างก็ได้เหมือนกันค่ะ

中秋节快乐！

Zhōngqiū jié kuàilè.

(จงชิวเจี๋ยคว่ายเล่อ)

สุขสันต์เทศกาลไหว้พระจันทร์

Happy Mid-Autumn Festival ค่ะทุกคน! :)

คำศัพท์ภาษาจีนกลางน่ารู้จากเทศกาลไหว้พระจันทร์

พร้อมพินอินและคำอ่านภาษาไทย

中秋节 zhōngqiū jié (จงชิวเจี๋ย) เทศกาลไหว้พระจันทร์
秋天 qiūtiān (ชิวเทียน) ฤดูใบไม้ร่วง
中秋节快乐 zhōngqiū jié kuàilè (จงชิวเจี๋ยคว่ายเล่อ) สุขสันต์เทศกาลไหว้พระจันทร์
月亮 yuèliang (เยว่เลี่ยง) พระจันทร์
满月 mǎnyuè (หม่านเยว่) พระจันทร์เต็มดวง
赏月 shǎngyuè (ฉางเยว่) ชมจันทร์
嫦娥奔月 cháng'é bènyuè (ฉางเอ๋อเปิ้นเยว่) ฉางเอ๋อเหาะเหินสู่ดวงจันทร์
嫦娥 cháng'é (ฉางเอ๋อ) ฉางเอ๋อ
后羿 hòuyì (โฮ่วอี้) โฮ่วอี้
月兔 yuè tù (เยว่ทู่) กระต่ายในดวงจันทร์
月饼 yuèbǐng (เยว่ปิ่ง) ขนมไหว้พระจันทร์
团圆 tuányuán (ถวนหยวน) รียูเนี่ยน
灯笼 dēnglóng (เติงหลง) โคม

บทความภาษาจีนกลางน่ารู้อื่นๆ :

ติดตามสาระความรู้ภาษาจีนกลางเข้าใจง่ายได้เป็นประจำที่

เพจ Learning East ภาษาจีนเรียนสนุก จำง่าย มั่นใจ

∞ เรียนภาษาจีนกลางอย่างมั่นใจที่สถาบันภาษาจีนเลิร์นนิ่งอีสท์ ∞

มีหลักสูตรสำหรับเด็กและผู้ใหญ่ทั้งแบบเรียนที่สถาบัน (ONSITE) และเรียนออนไลน์ (ONLINE)

ไม่มีพื้นฐานก็เก่งภาษาจีนได้ เพราะมีหลักสูตรรองรับตั้งแต่ระดับพื้นฐาน-ระดับสูง

เรียนสด สนุก เข้าใจง่าย ใช้สื่อสารได้จริง ทดลองเรียนฟรี

พูดคุยกับเจ้าหน้าที่ของเรา กดปุ่มด้านล่างได้เลยค่ะ